Lijden advocaten aan het smurfsyndroom?

Lijden advocaten aan het smurfsyndroom?

Ik smurf. Hij smurft ook, maar smurf jij? Dat heb je uitstekend gesmurft.

De smurfenregel leerde ik op de middelbare school. Een ezelsbruggetje, waarmee je weet of je aan het einde van een werkwoord waarvan de stam op een t-klank eindigt een t moet schrijven. Met de smurfenregel vervang je het werkwoord dat op een t-klank eindigt door ‘smurfen’, en dan hoor je vanzelf of er een t achter moet.

De term verwijst naar de gewoonte van De Smurfen om onbelangrijke werkwoorden door het werkwoord “smurfen” te vervangen. Maar weet je waar ik laatst achter kwam? Die grappige blauwe mannetjes uit mijn jeugd zijn betrokken bij nóg een taalkundig verschijnsel: smurfwoorden.

Wat zijn smurfwoorden?

Deze term is geïntroduceerd door Jan Renkema, emeritus hoogleraar Tekstkwaliteit en schrijver van de Schrijfwijzer. Een smurfwoord is een woord dat in verschillende betekenissen wordt gebruikt. De lezer vult de betekenis zelf in en de schrijver loopt daarmee het risico dat de lezer de boodschap verkeerd begrijpt.

Voorbeelden van smurfwoorden

Een veelgenoemd voorbeeld van een smurfwoord is ‘realiseren’. Je kunt een nieuw kantoor realiseren (bouwen), een omzetstijging realiseren (bereiken) en plannen realiseren (uitvoeren). En dan kun je je tenslotte ook nog iets realiseren.

Ook de uitdrukking ‘met name’ is een smurfwoord. Met name wordt gebruikt als ‘vooral’, ‘voornamelijk’, ‘in het bijzonder’, maar ook voor ‘om precies te zijn’. Als je dus echt precies wilt zijn, vermijd dan ‘met name’.

Of het woord ‘traject’. Het betekent niet alleen ‘een verbinding tussen twee plaatsen’ of ‘een gedeelte van een afgelegde (figuurlijke) weg’ (“Ik zit in een ontslagtraject.”), maar inmiddels ook ‘manier’ (“Langs dit traject kunnen we het probleem oplossen.”).

Het ‘ter kennisneming’ toezenden van iets kan bij de lezer de vraag oproepen wat hij of zij er precies mee moet doen: “Moet ik het lezen, bestuderen, erop reageren, bewaren of ergens rekening mee houden?”.

Neem je iets mee? Toch alleen spullen ergens mee naartoe? Of neem je ook wel eens iets mee naar een overleg, of in je overwegingen? Neem je er dan alleen kennis van, constateer je het, of bespreek je het ook echt?

Andere smurfwoorden die ik tegenkwam: component, aspect, situatie en positie, evalueren en gebeuren. Rondom, mate en in verband met.

Smurfsyndroom

Schrijvers die veel smurfwoorden gebruiken, lijden volgens Renkema aan het smurfsyndroom. Zij schrijven vaagtaal, niet duidelijk genoeg. Teksten die voor meerdere interpretatie vatbaar zijn. Dat wil je niet toch? Een juridische tekst mag niet voor verschillende uitleg vatbaar zijn. Daarom, gratis en voor niets, van mr. schrijver: tips voor smurfwoordvrije teksten.

#1 Leer smurfwoorden herkennen 

Je hoeft niet direct al je teksten aan te passen, dat kost te veel tijd die je toch al niet had. Let er gewoon eens wat meer op. Teksten van collega’s, cliënten, confrères, of lees de brochure van die politieke partij die op je deurmat ligt eens. Zo leer je smurfwoorden sneller herkennen en de kans is groot dat je je eigen smurfwoorden op een gegeven moment herkent voordat je ze hebt uitgeschreven. En ze dus kan vervangen!

#2 Schrijf actief, schrap elk woord zonder functie en vermijd hulpwerkwoorden, de lijdende vorm, naamwoordconstructies en voorzetseluitdrukkingen

Ik schreef er al eerder blogs over. Die vind je hier, hier, hier en hier.

#3 Neem iemand in gedachten en schrijf je tekst voor deze persoon 

Neem dan niet je professor rechtsfilosofie of die ene briljante collega in gedachten, maar die medewerker van dat failliete bedrijf dat je laatst als curator moest ontslaan. Of de directeur van dat transportbedrijf, die je hebt geadviseerd in een ontslagprocedure. Of een van de dames van de webshop, die je laatst hebt bijgestaan in een aandeelhoudersgeschil. Dit dwingt je je juridische teksten zo duidelijk mogelijk te schrijven.

Heb jij een voorbeeld van tekst vol smurfwoorden? Of hulp nodig bij het smurfproof maken van je teksten? Laat het mij gerust weten.